Selecteer uw regio:
Beton doorstaat de tand des tijds
Het draagvermogen, de duurzaamheid en de flexibiliteit hebben beton tot een veelgebruikt en populair bouwmateriaal gemaakt voor ontelbare gebouwen en infrastructuurprojecten over de hele wereld. Beton heeft in de recente geschiedenis zeker niet alleen de bouwsector gevormd. Het bouwmateriaal bestaat al sinds de oudheid. Enkele van de oudste gebouwen die door de mens tot stand zijn gebracht, zijn gebouwd met vroege vormen van beton – en onder hen zijn bouwwerken die wereldfaam hebben verworven.
De piramiden van Gizeh, Egypte
De oudste bouwwerken waarin voor het eerst een op beton gelijkend bouwmateriaal werd gebruikt, zijn de piramiden van Gizeh in Egypte, die rond 3.000 v. Chr. werden gebouwd. De grote blokken, die onder zware arbeid werden opgestapeld om de machtige piramiden te vormen, bestonden voornamelijk uit bakstenen van klei en stro. De voegen werden opgevuld met een mengsel van gips en kalk, vergelijkbaar met de cementmortel van vandaag, waar ze na verloop van tijd uithardden.
Het Colosseum en het Pantheon, Rome, Italië
Het Romeinse Rijk was beroemd om zijn indrukwekkende architectuur. Veel van de historische gebouwen die vandaag nog bestaan, werden gebouwd met bouwmaterialen die veel gelijkenis vertonen met het cement en beton van vandaag. Om een betonachtige massa te maken, mengden de Romeinen pozzolana, gemaakt van fijne vulkanische as, die in Italië gemakkelijk verkrijgbaar was, met kalk en water.
Om dragende muren te bouwen, maakten ze eenvoudige bekistingen van hout, gestapelde stenen of bakstenen, of een combinatie daarvan. Daarop werd een laag toeslagstoffen of gebroken bakstenen gelegd. De pozzolanamortel werd in de vorm gegoten en aangestampt om te verdichten. Dit proces werd laag voor laag herhaald totdat de muur of het plafond klaar was. Interessant is dat voor de bovenste delen van het gebouw lichtere steengranulaten werden gebruikt om het gewicht te verminderen: onderaan werd de stabiele kalksteen travertijn gebruikt en verder naar boven lichtere tufsteen en puimsteen.
Zowel het Colosseum als het Pantheon zijn uitstekende voorbeelden van de duurzaamheid en het aanpassingsvermogen van beton. Het Colosseum, dat in 80 na Christus na tien jaar bouwen werd voltooid, heeft gewelven waarvan de bakstenen tussenruimten werden opgevuld met een mortel van kalksteen en klei.
Het Romeinse Pantheon wordt gedomineerd door de grootste niet-gewapende en niet-ondersteunde koepel van massief beton, met een diameter van 43,4 m. Een indrukwekkend record voor het gebouw, dat tussen 126 en 128 na Christus werd gebouwd en bijna 1.900 jaar heeft standgehouden. In feite werd pas met de invoering van gewapend beton de vrije overspanning van de koepel aanzienlijk overschreden.
Eddystone vuurtoren, Cornwall, UK
Hoewel reeds in de oudheid gebruik werd gemaakt van vroege vormen van beton, raakte de kunst van het beton maken in vergetelheid. Pas in het midden van de 18e eeuw voerde John Smeaton, een Brits civiel ingenieur, uitgebreide proeven uit met verschillende kalksoorten die in die tijd beschikbaar waren. Bij zijn onderzoek ontdekte hij een wisselwerking tussen hydraulische kalk en verschillende mineralen die ofwel in de kalk aanwezig waren of waren toegevoegd, zoals pozzolanen. Hij combineerde deze hydraulische kalk met verpulverde bakstenen en kiezels en creëerde daarmee de eerste vorm van modern beton. Het bouwmateriaal werd samen met steenmetselwerk gebruikt in 1759, bij de bouw van de vuurtoren van Eddystone voor de Britse zuidwestkust. Smeatons hydraulische kalk had het grote voordeel dat het snel uithardde ondanks de vochtige omstandigheden op het piepkleine zee-eiland. Verdere ontwikkeling van het materiaal leidde tot de uitvinding van het moderne Portlandcement. Het werd in 1824 ontwikkeld door de Engelsman Joseph Aspdin en werd het overheersende cement in de bouw.
72 rue Charles Michels, St. Denis, Frankrijk
In 1853 bouwde François Coignet, een Franse industrieel, een huis van vier verdiepingen in de beroemde wijk St. Denis in Parijs. Hoewel Coignet eerder huizen van ongewapend beton had gebouwd – waarvan er nu nog vele overeind staan – was het gebouw in de rue Charles Michels 72 het eerste met ijzeren wapening. Het leegstaande gebouw staat sinds 1998 op de monumentenlijst.
Lionel Allorge, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Alvord Lake Bridge, San Francisco, USA
De eerste brug van gewapend beton in de VS is de Alvord Lake Bridge in San Francisco. Ernest L. Ransome bouwde het bouwwerk in 1889 met een wapening van stalen staven – een inspanning die in 1906 zijn waarde zou bewijzen: de brug overleefde de zware aardbeving en kan vandaag nog steeds worden bewonderd in Golden Gate Park. Ransome vond zijn eigen wapening uit en gebruikte gepatenteerde wapeningsstaven met vierkante doorsnede die koud spiraalvormig werden gedraaid en ingebed in de onderzijde van de boog. De Alvord Lake Bridge heeft een overspanning van 8,84 m. Rond 1900 werden al gewapend betonnen bruggen met overspanningen van meer dan 30 m gebouwd.
Pi.1415926535, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Court Avenue, Bellefontaine, Ohio/USA
Aan de zuidkant van het eerbiedwaardige gerechtsgebouw van Bellefontaine in Ohio ligt de eerste en oudste betonweg van de Verenigde Staten. Court Street werd gebouwd in 1891 en is nog steeds in gebruik. Hoewel het eerste betonnen wegdek ter wereld in 1865 in Inverness, Schotland, werd aangelegd en delen van deze weg nog steeds in gebruik zijn, is Court Street een opmerkelijk monument van civiele techniek, vooral vanwege de grote sterkte ervan. Uit proeven bleek dat het wegdek een breuksterkte bereikte van 55 megapascal (MPa) – veel hoger dan de meeste betonsoorten die vandaag worden gebruikt.
Ben Turover, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Het Ingalls Building, Cincinnati, USA
Het Ingalls Building, gebouwd in 1903, was de eerste wolkenkrabber van gewapend beton ter wereld. Met zijn 16 verdiepingen is het bouwwerk 180 voet (54 meter) hoog, wat voor die tijd een technisch hoogstandje was. Melville E. Ingalls, een parlementslid uit de staat Massachusetts, had twee jaar nodig om de gemeenteraad te overtuigen van de veiligheid van zijn project, omdat het hoogste gebouw van gewapend beton in die tijd slechts zes verdiepingen hoog was. Ingalls baseerde zich op de bevindingen van Ernest Leslie Ransome (zie Alvord Lake Bridge), een in Groot-Brittannië geboren civiel ingenieur, en gebruikte diens gepatenteerde wapeningsstaven.
Warren LeMay from Cincinnati, OH, United States, CC0, via Wikimedia Commons
Volkshal, Wroclaw, Polen
De Volkshal in Wrocław (Duits: Breslau), Polen, is gebouwd van gewapend beton in 1913. Het prachtige gebouw is ontworpen door architect Max Berg en heeft een koepel van gewapend beton met een spanwijdte van 65 meter. De hal werd in 2006 uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed, wordt elk jaar door talrijke bezoekers bezocht en wordt nog steeds gebruikt voor vele sportieve en culturele evenementen.
Uiterst duurzaam
Gebouwen uit de oudheid en de middeleeuwen die werden gebouwd vóór de uitvinding van de moderne betonbekisting en die er vandaag nog staan, illustreren de lange levensduur van beton als bouwmateriaal. De vraag is hier niet zozeer of betonnen gebouwen bestand zijn tegen hoge belastingen, maar veeleer hoe lang zij daadwerkelijk stand kunnen houden. De hier gepresenteerde gebouwen kunnen hierop een duidelijk antwoord geven: veel langer dan hun bouwers waarschijnlijk hadden verwacht.
